در سال جدید میلادی شاید تلفات جنگها رو به کاهش بگذارد اما در ضمن افول نفوذ آمریکا، دورنمای جنگهای منطقه ای با توجه به تداوم سایه تقابل بین ابرقدرتها، از اوکراین گرفته تا تایوان، همچنان مطرح خواهد بود.
نشریه فارن پالسی در تحلیلی درباره دورنمای جنگ در جهان در سال ۲۰۲۲ می نویسد: پس از گذراندن سالی همراه با تجربه حمله به ساختمان کنگره ایالات متحده، درگیری های خونبار وحشتناک در اتیوپی، پیروز شدن طالبان در افغانستان، رویارویی قدرت های بزرگ بر سر اوکراین و تایوان در ضمن تضعیف بلندپروازی های آمریکا در صحنه جهانی، کووید-۱۹ و وضعیت اضطراری آب و هوایی، به راحتی می توان دنیایی پرنوسان را تصور کرد.
اما شاید بتوان استدلال کرد که امور از آن چیزی که به نظر می رسند بهتر هستند.
از این گذشته، از برخی جوانب جنگها رو به کاهش بوده اند. تعداد افراد کشته شده در جنگ در سراسر جهان از سال ۲۰۱۴ عمدتاً کاهش یافته است - البته اگر تنها کسانی را که مستقیماً در جنگ کشته شده اند حساب کنیم. بر اساس آمار و ارقام برنامه موسوم به برنامه داده های درگیری اوپسالا، ارقام تا پایان سال ۲۰۲۰ نشان می دهند که تلفات نبردها نسبت به هفت سال قبل کاهش یافته که عمده دلیلش فروکش کردن کشتار وحشتناک در سوریه است.
تعداد جنگ های بزرگ نیز از اوجش در سالهای اخیر فروکش کرده است. علیرغم تهدید ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه علیه اوکراین، کشورها به ندرت با یکدیگر وارد جنگ شده اند. درگیری های محلی بیش از هر زمان دیگری بالا می گیرند، اما شدت آنها کمتر است. در بیشتر موارد، جنگ های قرن بیست و یکم نسبت به جنگ های قرن قبلی کمتر مرگبار هستند.
یک آمریکای محتاط تر نیز ممکن است تاثیری مثبت داشته باشد. خشونتهای دهه ۱۹۹۰ در بوسنی، رواندا و سومالی؛ جنگهای افغانستان و عراق پس از ۱۱ سپتامبر؛ عملیات مرگبار سریلانکا علیه تامیل ها؛ و فروپاشی لیبی و سودان جنوبی همگی در زمان - و در برخی موارد به لطف - تسلط آمریکا بر غرب اتفاق افتادند. اینکه روسای جمهور اخیر آمریکا از توسل به زور برای سرنگون کردن دشمنان خودداری کرده اند، چیز خوبی است. بعلاوه، نباید در قدرت واشنگتن حتی در دوران اوجش پس از جنگ سرد مبالغه کرد؛ کشوری که حتی در غیاب یک حمله، همواره تلاش کرده است تا رهبران سرکش (مثل عمر البشیر، رهبر سابق سودان) را تسلیم اراده خود کند.
به هر حال، تلفات جنگی تنها بخشی از داستان را بیان می کند. جنگ در یمن بیشتر از بابت گرسنگی یا بیماریهای قابل پیشگیری جان مردم و عمدتاً زنان و کودکان را می گیرد تا خشونت. میلیون ها اتیوپیایی به دلیل جنگ داخلی این کشور از ناامنی غذایی حاد رنج می برند. درگیری با افراط گرایان در سایر نقاط آفریقا اغلب منجر به مرگ هزاران نفر نمی شود، اما میلیون ها نفر را از خانه هایشان آواره می کند و باعث تخریبهای انسانی می شود.
دخالت خارجی در جنگها این خطر را ایجاد می کند که از درگیری های محلی آتش درگیری های بزرگ تری روشن شود و قدرت های بزرگ با هم برخورد کنند.
از زمانی که طالبان قدرت را در ماه اوت در افغانستان به دست گرفت، سطح خشونت در افغانستان به شدت کاهش یافته است، اما گرسنگی، پدیده ای عمدتاً ناشی از سیاست های غرب، می تواند باعث کشته شدن افغان های بیشتری - از جمله میلیون ها کودک - نسبت به جنگ دهه های گذشته شود. در سرتاسر جهان، تعداد آوارگان، که بیشتر آنها به دلیل جنگ بوده اند، به رکورد بالایی رسیده است. به عبارت دیگر می توان گفت شاید تلفات جنگها کاهش یافته باشند، اما درد و رنج ناشی از این جنگها کاهش نیافته اند.
علاوه بر این، کشورها حتی زمانی که مستقیماً در جنگ نیستند، به شدت رقابت می کنند. آنها با حملات سایبری، کمپین های انتشار اطلاعات دروغ، مداخله در انتخابات، فشار اقتصادی و استفاده ابزاری از مهاجران باهم می جنگند. قدرت های بزرگ و منطقه ای برای کسب نفوذ، اغلب از طریق متحدان محلی، در مناطق جنگی رقابت می کنند. جنگ نیابتی تاکنون باعث درگیری مستقیم میان کشورهای مداخله گر نشده است. در واقع، برخی از آنها به طرز ماهرانه ای از خطر گذر می کنند: روسیه و ترکیه با وجود حمایت از طرف های رقیب در درگیری های سوریه و لیبی، روابط صمیمانه خود را حفظ می کنند. با این حال، دخالت خارجی در درگیری ها این خطر را ایجاد می کند که درگیری های محلی جرقه جنگهای بزرگ تری را بزنند.
مناقشاتی که قدرت های بزرگ را درگیر می سازند به طور فزاینده ای خطرناک به نظر می رسند. پوتین ممکن است بر سر حمله دیگری به اوکراین قمار کند. درگیری چین-آمریکا بر سر تایوان در سال ۲۰۲۲ بعید است، اما ارتش های دو کشور به طور فزاینده ای در حوزه این جزیره و همین طور در حوزه دریای چین جنوبی با وجود تمام خطرات درهم تنیده موجود، با یکدیگر مناقشه پیدا می نند. اگر توافق هسته ای با ایران از بین برود، که اکنون محتمل به نظر می رسد، آمریکا یا اسرائیل ممکن است - احتمالاً حتی در اوایل سال ۲۰۲۲ - تلاش کنند تا تأسیسات هسته ای ایران را از بین ببرند و این احتمالاً تهران را وادار به رفتن سمت روند نظامی کند و در عین حال در سرتاسر منطقه واکنش نشان دهد. به عبارت دیگر، یک اتفاق ناگوار یا اشتباه محاسباتی میتواند جنگ بین دولتی را در پی داشته باشد.
با وجود هر تصوری درباره نفوذ آمریکا، کاهش آن ناگزیر خطراتی را با توجه به اینکه قدرت و ائتلافهای آمریکا چندین دهه ساختار امور جهانی را تشکیل داده، به همراه خواهد داشت. هیچ کس نباید در مورد این افول اغراق کند: نیروهای آمریکایی هنوز در سراسر جهان مستقر هستند، ناتو پابرجاست، و دیپلماسی اخیر واشنگتن در آسیا نشان می دهد که هنوز می تواند ائتلاف ها را جوری که هیچ قدرت دیگری نمی تواند، رهبری کند. اما در ضمن وجود نوسان فراوان، رقبای واشنگتن در حال بررسی هستند تا ببینند تا کجا می توانند پیش بروند.
خطرناک ترین کانونهای پر التهاب امروز - خواه اوکراین، تایوان، یا رویارویی با ایران - به نوعی با تلاش جهان برای یک تعادل جدید مربوط می شوند. اختلال کارکرد آمریکا شاید کمک چندانی به بهبود این وضعیت نکند.
انتقال ظریف قدرت در سطح جهانی مستلزم خونسردی و پیش بینی پذیر بودن است - نه انتخاباتی پرجنجال و افت و خیز سیاستها از دولتی به دولت دیگر.
بیماری همه گیر کووید-۱۹ بدترین بلایای انسانی جهان را تشدید کرده و فقر، افزایش هزینه های زندگی، نابرابری و بیکاری را به نحوی که به خشم عمومی دامن می زند، تشدید کرده است؛ خشمی که در سال گذشته در تصاحب قدرت در تونس، کودتای سودان و اعتراضات در کلمبیا نقش داشت. آسیب اقتصادی ناشی از کووید-۱۹ می تواند برخی از کشورها را تا نقطه در هم شکستن تحت فشار قرار دهد. اگرچه این روند دربردارنده جهش از نارضایتی به اعتراض، از اعتراض به بحران و از بحران به درگیری است؛ بدترین علائم این بیماری همه گیر ممکن است هنوز در راه باشند.
بنابراین، هر چند جریانهای تحتانی آزاردهنده امروز هنوز باعث تشدید تلفاتی جنگی یا درگیر ساختن جهان در آتش جنگ نشده اند اوضاع هنوز بد به نظر می رسد. هر چند فهرست جنگهای سال جدید مشخص است اما این جنگها می توانند به راحتی وضعیت را بدتر کنند.
انتهای مطلب
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/25587
تگ ها:
دلایل قیام امام خمینی/ امام خمینی به مسئله‌ی وابستگی چگونه می‌نگریست؟
